Defensiviteit

Hoe we onszelf beschermen en verdedigen tegen onplezierige gevoelens.

We voelen ons niet zo erg veilig met onszelf, hoewel dat niet altijd zo duidelijk is. We beschermen onszelf vaak op de een of andere manier van vormen van pijn. De psychologie noemt deze zelfbescherming "afweer". We zien bedreigende gebeurtenissen of gevoelens als "aanvallen" die we "af moeten weren".

Afweren tijdens conflicten

Dat we onszelf verdedigen tegen gevoelens van pijn valt vooral op tijdens conflicten, in het bijzonder wanneer deze escaleren tot ruzies.

Het valt meer op bij anderen dan bij onszelf dat deze zelfbescherming belangrijker kan zijn dan de waarheid. De andere persoon schijnt vaak dingen te zeggen waarvan we zelf overtuigd zijn dat die niet waar zijn. Het lijkt erop dat de ander die dingen alleen maar zegt om zichzelf te verdedigen, en zou moeten weten dat ze niet geheel waar zijn. Maar iedereen voelt de behoefte zich te verdedigen tegen emotionele pijn, en beide partijen proberen elkaar te kwetsen tijdens ruzies. De waarheid is dan al gauw niet meer zo belangrijk.

Iemand de schuld geven is vaak een onderdeel van conflicten. Wanneer iemand ons de schuld geeft van iets, is het mogelijk dat we de andere persoon dan juist de schuld gaan geven. Soms is het zo dat de ander ons werkelijk onterecht beschuldigt. Maar soms is het zo dat we het niet kunnen verdragen ons schuldig te voelen, en dat we daarom de ander de schuld geven, gelovend dat in ieder geval een van beide partijen de schuld moet hebben.

Tegen de andere persoon zeggen dat deze zich alleen maar verdedigt, en daarom de waarheid niet accepteert, zal gewoonlijk tot effect hebben dat de ander zich nog meer gaat verdedigen. De behoefte je te verdedigen is behoorlijk dwingend.

Zelfbescherming tegen pijn

Maar zelfs als we niet duidelijk in een conflict verwikkeld zijn verdedigen we ons. Er zijn ontelbare manieren om dat te doen.

Wanneer we merken dat we op het punt staan om pijn te gaan voelen, worden we gespannen, waardoor we het niet voelen. Het is in feite zo, dat als we niet ontspannen zijn, we gewoonlijk het een of andere onplezierige gevoel aan het vermijden zijn, of meerdere gevoelens.

We kun het ene gevoel gebruiken om te vermijden dat we het andere voelen. Wanneer we kwaad worden, maar niet kwaad willen handelen naar de andere persoon toe, kan het zijn dat het erg moeilijk is om te stoppen kwaad te zijn. Kwade gedachten blijven dan opkomen. We zijn natuurlijk kwaad omdat we gekwetst zijn. De reden dat we niet kunnen stoppen kwaad te zijn, is dat we dan de onderliggende onplezierige gevoelens die de kwaadheid in eerste instantie veroorzaakten moeten voelen, en dat willen we niet.

We kunnen ook ontkennen dat we iets bepaalds voelen. Wanneer we bij iemand willen zijn, en die persoon wil niet bij ons zijn, zouden we kunnen besluiten dat we die persoon eigenlijk niet echt mochten. Dat is dan niet geheel waar, maar het maakt het leven wel meer dragelijk.

Gebrek aan gevoel

Dit afweren maakt dat we onszelf veel bezighouden met onze buitenkant, met hoe we op andere mensen overkomen. Dat maakt het moeilijker om op te merken wat er binnenin ons omgaat, met onze innerlijke gevoelens.

Wanneer we aan het denken en fantaseren zijn, voelen we niet wat er met onze meer subtiele gevoelens gebeurd. We voelen dan alleen de gevoelens die aan de oppervlakte zijn, als we al iets voelen. Het terugtrekken in onze gedachten is zo een manier om gevoelens die onplezierig zijn te vermijden.

Doordat we ons continu bezighouden met onszelf te beschermen, voelen we niet echt veel meer wanneer we eenmaal volwassen zijn. Soms kan het niet veilig lijken te zijn om ook maar iets te voelen. In dat geval hebben we altijd dezelfde vlakke staat. Sommigen zullen ontkennen dat gevoelens een echt onderdeel van ze zijn, en beschouwen zichzelf als "totaal rationele" mensen.

Het contact met onszelf verliezen

Het resultaat van al deze afwerende tactieken is dat we niet echt in contact met onszelf zijn. We kennen onszelf niet echt, wanneer we onszelf niet voelen. Dit heeft tot gevolg dat we er niet echt van bewust zijn waarom we dingen doen.

De zelfbescherming maakt het onmogelijk om met onze diepere gevoelens om te gaan, en het gevolg daarvan is dat deze gevoelens verborgen blijven en niet oplossen. Ze verdwijnen in het onbewuste, maar houden niet op ons te beïnvloeden.