Ons geheugen

Als we met gevoelens werken, werken we met ons geheugen. Om te begrijpen wat je doet, is het goed te weten welke twee soorten geheugen hier een rol spelen.

Expliciet en Impliciet Geheugen

Als we het over ons geheugen hebben, denken we meestal aan ons geheugen voor feiten. Die feiten kunnen dingen zijn die ons zijn overkomen, of dingen die we weten omdat we er over gehoord of gelezen hebben. Dingen zoals namen, gezichten, afspraken, wat we gedaan hebben, dingen die we hebben zien gebeuren, getallen. Met dit soort langetermijngeheugen herinneren we ons normaal gesproken geen dingen van voor we ongeveer 4 jaar oud waren.

Dit heet "Expliciet Geheugen," omdat we deze dingen expliciet weten.

Er is een ander soort geheugen voor weten hoe je dingen doet, voor de vaardigheden die we hebben, routines, gewoonten. Dit bevat ook de manieren waarop we emotioneel reageren en hoe we omgaan met mensen. We doen deze dingen meestal gewoon en merken nauwelijks waar het vandaan komt dat we het doen.

Dit heet "Impliciet Geheugen," omdat het impliciet is, we weten hoe we dingen moeten doen, maar zijn ons niet zozeer bewust van wat we precies weten.

Met het Impliciet Geheugen is er niet de beperking van het niet kunnen herinneren van dingen toen we jonger dan ongeveer 4 jaar oud waren. Het lijkt misschien speciaal wanneer je voor het eerst gevoelens tegenkomt van toen je een baby was, maar er is in feite niets bijzonder moeilijks aan om in gevoelens van die leeftijd te gaan.

Gevoelens verwerken

Het herinneren van gebeurtenissen uit het verleden, wat Expliciet Geheugen is, kan enigszins helpen bij het verwerken van gevoelens. Maar dit is niet waar de emotionele reacties zitten die we wellicht willen veranderen. Die zitten in het Impliciet Geheugen, omdat het dingen zijn die we doen, in plaats van te herinneren. Dit vereist een andere aanpak.

Om onze emotionele reacties te verwerken, moeten we focussen op gevoelens, en niet zozeer op herinnerde feiten. Wanneer we focussen op een bepaald gevoel, kan het beginnen te veranderen of op te lossen. Dan komt er een ander gevoel naar boven, dat dat ook doet. Wanneer we zo doorgaan, zullen de gevoelens die naar boven komen behoren tot een enkele situatie uit het geheugen. Als we al de gevoelens en zienswijzen daarvan gehad hebben, zal die herinnering, en daarmee het reactiepatroon, volledig en permanent verdwijnen.

Wat er in de hersenen gebeurt als je dit doet, is dat de specifieke herinnering die je benaderd in een soort "losse" staat komt. Wanneer je voldoende verbonden gevoelsherinneringen die bij een enkele situatie horen "losgemaakt" hebt, lossen deze volledig op. Je hebt dan de gevoelens van die ene situatie verwerkt.

Een probleem dat hier veel voorkomt, is dat slechts een deel van de gevoelens die bij een situatie in het geheugen horen aan de orde komen. Deze lijken dan in eerste instantie op te lossen. Maar als niet de hele structuur van onderling verbonden gevoelens doorgewerkt wordt, kan wat leek op te lossen op een later tijdstip toch weer terugkomen.

De vorming van Impliciet Geheugen

Wanneer je op een nieuwe manier handelt of voelt, gedurende de dag, komt dat automatisch in het Impliciet Geheugen terecht. Het daadwerkelijk tot stand komen van de nieuwe patronen in het Impliciet Geheugen gebeurt tijdens de diepe slaap (niet de REM-slaap). Voor de meeste mensen is dat tijdens hun nachtelijke slaap, en niet als ze 's middags een dutje doen.

Dat kun je soms merken, bijvoorbeeld als je een nieuwe vaardigheid aan het leren bent. Als je dingen doet die nieuw voor je zijn, kun je daar moeite mee ondervinden. Maar de volgende dag, na een nachtje slapen, is het makkelijker geworden om datzelfde te doen. Het lijkt bijna uit zichzelf te gaan. Dat komt omdat het dan een vaardigheid is geworden en nu uit het Impliciet Geheugen komt. Het is daar gekomen terwijl je sliep. Dit is misschien waar de uitdrukking "ergens een nachtje over slapen" vandaan komt.

Andere termen die gebruikt worden

Er zijn andere termen die mensen gebruiken als het gaat om het Impliciet Geheugen, namelijk het "Innerlijk Kind", het "Onbewuste" en het "Ego."

Innerlijk Kind

Hier wordt de term "Innerlijk Kind" gebruikt om herinneringen uit het Impliciet Geheugen aan te duiden waarbij je kunt voelen dat ze afkomstig zijn van toen je een kind was. Zulke gevoelens vallen op bij het verwerken, omdat ze duidelijk afkomstig zijn uit een tijd waarin je hersenen nog niet volledig ontwikkeld waren, zodat je na het verwerken ervan meer volwassen reacties op situaties zult ontwikkelen.

Het onbewuste

De manieren waarop we emotioneel reageren komen naar men zegt uit ons onbewuste. Vaak wordt deze term gebruikt wanneer we niet precies merken waar emotionele reacties vandaan komen. Het zijn in principe emotionele en relationele reacties uit ons Impliciet Geheugen. Ze kunnen bij het Innerlijk Kind horen, maar kunnen net zo goed uit situaties komen die we als volwassene hebben ervaren.

Het Ego

Met name in spirituele kringen wordt de term " Ego" veel gebruikt. Het betekent niet helemaal hetzelfde als hoe het woord "Ego" algemeen gebruikt wordt, namelijk dat een persoon iets doet om zijn gevoel van eigenwaarde te vergroten. Het is ook verschillend van de term zoals die in de psychologie wordt gebruikt. Het is te vergelijken met de term "onbewuste", in die zin dat het gaat om de emotionele en relationele reacties vanuit het Impliciet Geheugen, en in het bijzonder vanuit het Innerlijk Kind.

Het "Ego" uit de spiritualiteit wordt gezien als disfunctioneel. Het laat mensen niet alleen onnodig dingen doen om hun eigenwaarde te verhogen, het wordt gezien als nogal habitueel, en vol met reacties om problemen in de psyche op te lossen die beter op andere manieren kunnen worden opgelost. Het wordt gezien als iets dat een persoon scheidt van zijn ware zelf.

Het woord "Ego" wordt hier niet gebruikt, vanwege de nogal brede betekenis van het woord zoals het in de spiritualiteit wordt gebruikt en de verwarring die het kan veroorzaken.