Het onbewuste

Wat het onbewuste is, waar het vandaan komt en hoe het werkt.

Hoewel het voor de meeste mensen zo lijkt dat wat er binnen in hen omgaat tamelijk vanzelf­sprekend is, heeft iedereen een onbewuste. Dit onbewuste is een deel van ons waar we niet van bewust zijn, maar wat veel van ons gedrag en gevoelens beïnvloed. Van veel dingen die we doen of voelen weten we niet echt waar die vandaan komen, hoewel het toch allemaal vrij dwingend aanvoelt.

Het onbewuste opmerken

Soms kunnen we delen van het onbewuste opmerken, of de oorzaak van wat we doen of voelen.

We kunnen ons verdrietig, angstig of kwaad voelen zonder duidelijke reden, hoewel het ergens van binnen wel schijnt te kloppen. We kunnen ons soms, als volwassenen, voelen als een kind (en dat gevoel wellicht proberen te onderdrukken, want we zijn tenslotte volwassen, niet?). Het kan zijn dat we weinig of niets voelen, en altijd dezelfde vlakke staat hebben, terwijl we ons kunnen herinneren dat dit niet het geval was toen we nog een jong kind waren.

We kunnen met bepaalde gedachten voor lange perioden bezig blijven. We kunnen fantaseren over situaties uit het verleden, of dingen die in de toekomst zouden kunnen gebeuren. We kunnen kwaad blijven over dingen, terwijl dit veel langer doorgaat dan redelijk lijkt. Zelfs als we ons dat realiseren helpt dat niet om er werkelijk mee op te houden.

We voelen vrij vaak de behoefte onszelf te beschermen of verdedigen tegen de een of andere vorm van emotionele pijn. Hoewel deze behoefte tamelijk reëel aanvoelt, kunnen we er vaak niet de vinger op leggen op wat het nou precies in ons is dat bescherming nodig heeft.

We hebben vrij standaard manieren om op situaties te reageren, die de meesten van ons voor vanzelfsprekend aannemen. Het lijkt erop dat we gewoon zo zijn, zelfs als we denken dat sommige van die patronen niet echt helpen om onze levens op een bevredigende manier te leven.

Sommige mensen krijgen het voor elkaar om ons dingen te laten doen waarvan we niet de bedoeling hadden die te doen. Wanneer dat niet met de een of andere duidelijke vorm van kracht gebeurd, kan het zijn dat we geen idee hebben wat maakte dat we het toch deden. We zijn gevoelig voor manipulatie.

Er zijn veel dingen waarvan we het gevoel hebben dat we die al of niet "moeten" doen of voelen. We zijn er alleen van bewust dat we iets moeten, en we voelen ons gedwongen ons daarin te schikken. We houden ons ook aan bepaalde regels zonder er erg bewust van te zijn dat we dat doen, het lijkt wel vanzelf te gebeuren.

Al deze zaken hebben de een of andere onbewuste oorzaak.

Onderdrukken van gevoelens

Wanneer we niet werkelijk begrijpen waarom we iets voelen, zijn we ons blijkbaar niet bewust van een deel van onszelf. Het is onbewust.

We onderdrukken gevoelens, proberend om geen gevoelens te hebben die onplezierig, negatief of oncomfortabel zijn, of wanneer die overweldigend zijn. We zouden bijvoorbeeld kunnen denken dat het zwak is om angst te voelen, en dat daarom niet willen voelen. Of we zouden ervan overtuigd kunnen zijn dat het verkeerd is om kwaad te zijn of haat te voelen, en daarom deze emoties onderdrukken. Het kan ondraaglijk zijn om je afgewezen of gekwetst te voelen. We willen ons tegen deze gevoelens beschermen.

Wanneer we dat doen, maken we deze gevoelens onbewust. Het is in feite zo dat gevoelens niet weg gaan wanneer we ze onderdrukken, ze raken alleen verborgen. Hoewel we er niet langer van bewust zijn, beïnvloeden ze ons nog steeds. Ons gedrag en reacties blijven beïnvloed worden door deze onbewuste gevoelens, en we blijven gedachten houden die eraan gerelateerd zijn.

De vorming van het onbewuste

Het onbewuste is eigenlijk onze verzameling emotionele en relationele vaardigheden. Die vaardigheden pikten we voornamelijk in onze kindertijd op. Omdat we vaardigheden doen en niet zozeer voelen of anderszins opmerken, valt het ons als volwassenen nauwelijks op dat ze uit onze kindertijd komen. Met andere woorden: ons geheugen voor vaardigheden is impliciet, terwijl ons geheugen voor feiten expliciet is. Dat is de belangrijkste reden waarom het onbewust is.

Maar, er is meer aan de hand. Als jong kind ervaren we enorm veel dingen waar we niet goed mee om kunnen gaan. We hebben dan nu eenmaal niet de hersenen, laat staan de levenservaring, die we tijdens onze volwassenheid uiteindelijk hebben. Om daarmee om te gaan gebruiken we trucks, die tot gevolg hebben dat we allerlei gevoelens niet meer voelen.

Verder moeten we tijdens onze opvoeding leren omgaan met andere mensen en de samenleving. Het leren van de regels is een pijnlijk proces, die veel onderdrukking van gevoelens tot gevolg heeft.

Dit alles creëert een onbewuste, waarmee de meesten van ons voor de rest van ons leven mee moeten leven.

Wat het onbewuste doet

Het zijn niet alleen gevoelens die we in ons onbewuste houden, er zijn complete zienswijzen op situaties, en manieren om erin te handelen. We gebruiken deze herinneringen aan ervaringen uit het verleden als gedragspatronen. Gewoontematig nemen we bepaalde rollen aan uit deze patronen, in reactie op situaties met mensen. We reageren tamelijk automatisch en gedachtenloos, precies zoals we in het verleden deden.

Deze patronen worden getriggerd door hoe we ons in het moment voelen.

Wanneer we bijvoorbeeld een nieuwe situatie ervaren die ons teleurstelt, kan er een patroon opkomen van een oude situatie die ons teleurstelling deed voelen. We gaan dan met de huidige situatie om zoals we dat in de oude deden. Als we eerder kwaad werden over onze teleurstelling, kunnen we nu ook weer automatisch kwaad worden, of dat nu werkelijk zin heeft of niet.

Iemand die in haar kindertijd een stressvolle situatie meegemaakt heeft in een gesloten ruimte, kan nu erg bang worden in een lift die bijna vol is.

Deze patronen maken ons tamelijk voorspelbaar, en niet bijzonder bewust van wat er werkelijk gebeurd. Het maakt ons gevoelig voor manipulatie door anderen.

De reden dat we dit proces van oude onderdrukte herinneringen die ons huidige gedrag beïnvloeden niet opmerken, is dat een deel van die herinnering het onderdrukken zelf is. We herhalen ook het patroon van onderdrukken. Daarom blijven we vergeten.

Geschiedenis

In de Westelijke wereld wordt Sigmund Freud, de beroemde psycholoog, gezien als degene wiens verdienste het ontdekken van het onbewuste is.

In het Boeddhisme en andere Oosterse spirituele tradities was het bestaan van het onbewuste al langer bekend. Diverse meditatietechnieken zijn sinds onheuglijke tijden gebruikt om terug te keren naar een staat van zelfbewustzijn.